Umehluko hlangana kwedamu nomlambo

Umehluko hlangana kwedamu nomlambo.

edit

Isingeniso

edit

Emphakathini esiphila kiyo kuneendlela ezinengi zokubulunga amanzi nalezo ezisetjenziswa njengemithombo yamanzi. Iindlela lezi ziqakatheke kwamamba ekwenzeni isiqiniseko sokuthi abantu baba nepilo begodu bafunyana amanzi. Nanyana kunjalo-ke, ngaphasi kwesihloko sethu lesi sizokudzimelela khulu edamini nemlanjeni. Sizokuthoma ngesihloko esithi, Kuyini idamu? bese kulandele esithi, Kuyini umlambo?.

Kuyini idamu?

edit
 
Idamu lokubulunga amanzi, langeKosini

Kwesinye isikhathi kuyaye kutlhogeke bonyana kukhongezelwe amanzi begodu abulungwe ukuze abantu bawafunyane (Wikipedia 2024a[1]). Isesetjenziswa sokukhongenzela amanzi begodu siwabulunge sibizwa bonyana lidamu (Wikipedia 2024a[1]). Idamu liyakhiwa ngomnqopho wokubamba amanzi begodu liwabulunge (National Geographic 2024a[2]). Amadamu la, ngesakhiwo nobungako kanye nomsebenzi angahluka ngokuya kweendawo neminqopho yawo.

 
Idamu leKosini, emThambithini

Kukhona amadamu lawo amakhulu ngobujamo begodu umsebenzi wawo kukubulunga amanzi kanye nokuwasabalalise eendaweni nanyana kumadamu amancani lawo aphakela abantu nemiphakathi ngamanzi (The British Dam Society 2024a[3]). Amadamu la, afuna itlhogonyelo tle begodu nalo itlhogonyelo lawo liyahluka. Idamu elikhulu lifuna itlhogonyelo elikhulu begodu lifuna nesikhathi esinengi lokha nalimadaniswa nedamu elincani. Amadamu kanengi afunyana nanyana amukela amanzi ukusuka emlanjeni ngesikhathi lapho kunezulu elinengi (Wikipedia 2024a[1]; National Geographic 2024a[2]; ne-The British Dam Society 2024a[3]).

Ukuyisonga, idamu liyakhiwa begodu liyahluka ngomnqopho. Kodwana, limthombo oqakathekileko mayelana nokuqinisekiswa bonyana imiphakathi ifunyana amanzi.

 
Umlambo iMoutse, eKosini

Umlambo singatjho bonyana kulidamu lemvelo lelo elingakakhiwa kodwana eliziveleleko (Wikipedia 2024b;[4] ne-Britannica 2024[5]). Ngamanye amagama, umlambo uyazivelela begodu nobujamo bawo buyazenzakalela. Imilambo nayo iyahluka ngobujamo begodu imithombo yeempilo yeenlwani ezinengi nabantu (National Geographic 2024b[6]). Iinlwani ezitholakala emilanjeni ziyahluka ngokuya kweendawo kanye nobujamo bezulu.

Imilambo ikhongozela amanzi wezulu bese iphakele amadamu amanzi lawo ukuze abulungwe amanzi begodu kwenziwe isiqiniseko sokuthi abantu neenlwana bafunyana amanzi (National Geographic 2024b[6]; ne-Smart Water Magazine 2024[7]). Nanyana kunjalo-ke, kukhona imiphakathi ekha nanyana esebenzisa amanzi bunqopha kusuka emlanjeni ngebanga lokungabi nayo imithangalasisekelo yamanzi. Lokhu kusitjengisa ukuqakatheka kwemilambo begodu nesidingo sokunakekela imilambo esinayo.

Isiphetho

edit

Idamu singatjho bona mlambo owakhiweko bese kuthi umlambo wona kube lidami lemvelo nanyana lendabuko lelo elizenzakalelako. Idamu esikhathini esinengi lithembele emlanjeni bona lifunyane amanzi, kanti umlambo wona ukhongozela amanzi wezulu.

Isilululwazi/umthombolwazi

edit
  1. 1.0 1.1 1.2 Wikipedia. 2024. Dam. Itholakala ku-: https://en.wikipedia.org/wiki/Dam. Ifunyanwe ngomhlaka [07 kuRhoboyi 2024].
  2. 2.0 2.1 National Geographic. 2024. Dams. Itholakala ku-: https://education.nationalgeographic.org/resource/dams/. Ifunyanwe ngomhlaka [07 kuRhoboyi 2024].
  3. 3.0 3.1 The British Dam Society. 2024. What is dam?. Itholakala ku-: https://britishdams.org/about-dams/dam-information/. Ifunywane ngomhlaka [07 kuRhoboyi 2024].
  4. Wikipedia. 2024. River. Itholakala ku-:https://en.wikipedia.org/wiki/River. Ifunyanwe ngomhlaka [08 kuRhoboyi 2024].
  5. Britannica. 2024. River. Itholakala ku-:https://www.britannica.com/science/river. Ifunyanwe ngomhlaka [08 kuRhoboyi 2024].
  6. 6.0 6.1 National Geographic. 2024. River. Itholakala ku-:https://education.nationalgeographic.org/resource/river/. Ifunyanwe ngomhlaka [08 kuRhoboyi 2024].
  7. Smart Water Magazine. 2024. What is a river?. Itholakala ku-:https://smartwatermagazine.com/q-a/what-a-river. Ifunyenwe ngomhlaka [08 kuRhoboyi 2024].